Anadolu Ajansı
Türkiye Cumhuriyeti’nin yarı resmi haber ajansı olan Anadolu Ajansı, 6
Nisan 1920'de, Milli Mücadele davasını yurda ve dünyaya duyurup yaymak
amacıyla, ****** tarafından Ankara'da kuruldu. Başlangıçta bir tek
teksir makinesiyle çalışan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı yıllarında
büyük yararlılıklar gösterdi. Anadolu Ajansı, 1 Mart 1925'te Devletin
%40 hissedarı olduğu bir anonim ortaklık haline getirildi.
Ankara Hukuk Fakültesi
< Ankara Hukuk Fakültesi 5 Aralık 1925 tarihinde Ankara Adliye Hukuk
Mektebi adıyla kuruldu. Ankara'da bir hukuk mektebinin açılması için
ilk teşebbüs 1921 yılında yapıldı. Bu tarihte Kastamonu milletvekili
Abdulkadir Kemal Bey Meclise 3 maddelik bir teklif vererek Ankara'da
bir hukuk mektebi açılmasını önerdi. Gazi Mustafa Kemal’de 1922 yılında
meclisi açış konuşmasında Ankara'da bir hukuk mektebinin açılması
gereğini belitti. 1925'te Hukuk Mektebi açıldı ve 301 öğrenci kayıt
yaptırdı. Okula uygun bir bina bulunamadığı için açılış Büyük Millet
Meclisinin toplantı salonunda yapıldı. Fakültenin açılış konuşmasını
Gazi Mustafa Kemal yaptı ve ilk dersi Ahmet Bey (Ağaoğlu) verdi. Hukuk
mektebi 1927 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile Ankara Hukuk Fakültesi
ismini aldı.
Ankara Orman Çiftliği
******, Ankara’nın 7 km batısındaki çorak topraklarda örnek bir
çiftlik kurmayı düşünmüş, Türk çiftçisine, toprak ve tabiat şartları
uygun olmasa dahi, bilgiyle ve kararlılıkla çalışıldığı takdirde başarı
sağlanabileceğini göstermek istemişti. Bunun üzerine 29 Ocak 1925’te
Gazi Çiftliği’ni kurmak amacıyla bir miktar arazi satın aldı.
5 Mayıs 1925’te kurduğu Orman Çiftliği’nde, çiftliğin her türlü
faaliyetiyle uğraşan, bütün masraflarını kendisi karşılayan ******
burada ****** Köşkü’nü yaptırmıştır.
****** 11 Mayıs 1937’de çiftliklerini, içerisindeki köşklerle birlikte milletine armağan etmiştir.
Çocuk Esirgeme Kurumu
Çocuk Esirgeme Kurumu, eski adıyla Himaye-i Eftal Cemiyeti ******'ün
öncülüğünde kuruldu. Önceleri Kurtuluş Savaşına katılanların
çocuklarını esirgeme ve eğitmeyi amaç edindi. Sonraları muhtaç
çocuklara yiyecek, giyecek ve okul malzemesi yardımı yapmak, kimsesiz
çocukların yönetimini üzerine almak, doğumevleri ve çocuk yuvaları,
çocuklar için hastane, prevantoryum, sanatoryum, dinlenme kampları
kurmak, doğum ve çocuk sağlığı konularında annelere öğüt vermek gibi
görevler yüklendi.
Demiryolları ve Limanlar Genel Müdürlüğü
Demiryollarının yapımı ve işletmesi için kurulan ve Nafıa Vekaleti'ne
bağlı olarak çalışan müdürlükler 1927'de birleştirilerek Devlet
Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi olarak kuruldu. Bu
kuruluşun adı, 1929'da Devlet Demiryolları ve Limanları Umum Müdürlüğü,
1931'de ise Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü olarak değiştirildi.
Bugünkü adını aldığı 1953'e değin katma bütçeli devlet kuruluşu iken, o
yıl İktisadi Devlet Teşekkülüne dönüştürüldü. 1984'te ise Kamu İktisadi
Kuruluşu konumuna getirildi.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi
Türkiye'yi elektriğe kavuşturma planını ve bu plan içinde yer alan
kuruluşların ön projelerini hazırlamak üzere düzenlenen kanunla, Enerji
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Kamu İktisadi Teşebbüs’ü
niteliğinde bir kurum olarak 24 Haziran 1935'te kuruldu.
Etibank
Türkiye'de maden, enerji ve bankacılık alanlarında faaliyet gösteren
İktisadi Devlet Teşekkülü olarak 2 Haziran 1935 tarih ve 2805 sayılı
kanunla kuruldu. 1963'te Etibank'ın Kuzeybatı ve Batı Anadolu elektrik
sistemlerine Balıkesir-Bursa enerji nakil hattı bağlandı. Etibank'ın
kuruluş kanununun 10. maddesi bankacılık faaliyetlerini yalnız kendi
bünyesindeki müesseseler için öngörüyordu. 1955'te 6590 sayılı kanun bu
maddeyi kaldırdı. Önce büro, sonra şube niteliğindeki bir nüve, daha
sonra, bir bankacılık dairesi kuruldu.1956'da ilk şubeler Pangaltı
(İstanbul) ve İskenderun'da açıldı.
Halkevleri
Halkın eğitimine ve kültürel gelişmesine yardımcı olmak üzere 19 Şubat
1932’de kuruldu. Ankara'da yapılan açılış töreninde ****** teşebbüsün
amacını şöyle açıkladı:"Gençlik, gelişen ve yetiştiren bir çalışmanın
içinde yaşatılmalıdır. Millet, şuurlu, birbirini anlayan, birbirini
seven, ideale bağlı bir halk kitlesi halinde teşkilatlandırılmalıdır.
En kuvvetli ders vasıtalarına yetişkin muallim olduklarına malik olmak
kafi değildir. Halkı yetiştirmek, halkı bir kitle haline getirmek için
ayrıca bir milli halk mesaisinin tanzimini ihmal etmemeliyiz"
Halkevlerinin açılması hakkındaki karar C.H.P. genel yönetim kurulunca
alındı. Açılacak müesseselerin yönetim ve denetim görevleri partinin il
idare kurullarına verildi. 1951 yılında kuruluşa tüzel kişilik
kazandırmak ve bunun o tarihte muhalefete geçmiş olan C.H.P. ile
ilişkisini kesmek amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan bir
tasarı, tartışmalar sırasında mahiyet değiştirdi ve halkevlerinin
kapatılmasını, her türlü menkul ve gayrimenkul varlıkların hazineye
intikal ettirilmesini öngören 5830 sayılı kanun kabul edilerek gereği
yerine getirildi.
Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA)
Yeraltı zenginliklerimizi arayıp çıkarmak, bunlardan işletilmekte
olanları daha verimli duruma getirmek, bu alanda inceleme ve araştırma
yapmak, faaliyet konusuyla ilgili elemanları yetiştirmek üzere 1935
yılında kuruldu. Bugün Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı,
tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tabi Kamu İktisadi
Teşebbüsü olarak, çalışmalarına devam etmektedir.
Merkez Bankası
Cumhuriyet'in ilk yıllarında siyasal yönetimin ana düşüncesi, bir
merkez bankası oluşturmaktan çok, ulusal ticaret bankaları yaratmaktı.
Bunun için 1924'te, önce Türkiye İş Bankası oluşturuldu. 1925'te süresi
dolacak Osmanlı Bankası'nın imtiyazı 1935'e değin uzatılmakla birlikte,
yeni anlaşmada hükümetin banknot çıkaracak bir merkez bankası
kurabilmesi için kapı açık bırakıldı. Türk parasının değerindeki
düşüşlere karşı duyarlı olan Cumhuriyet yöneticileri 1926'da bir merkez
bankası kurulması hazırlıklarını başlattı. Merkez Bankasının yolunu
açmak için Türk parasının kıymetini koruma hakkında kanun çıkarıldı.
Haziran 1930'da kabul edilen bir yasayla Türkiye Cumhuriyeti Merkez
Bankası Ekim 1931'de 15 Milyon sermaye ile karma bir anonim şirket
olarak kuruldu. Ocak 1932'de çalışmaya başladı.
Merkez Hıfzısıha Enstitüsü
Türkiye'de koruyucu hekimliğin gerektirdiği tahlil, kontrol, üretim ve
araştırma görevlerini yürütmek üzere, Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığına bağlı olarak 27 Haziran 1928 yılında kuruldu. 1267 sayılı
kanuna göre "Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzısıhha Müessesesi" adıyla
çalışmaya başladı.
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı
Koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerini düzenlemek, sosyal
yardım çalışmalarını yürütmek, serbest hekimlik ve eczacılık
faaliyetini denetlemek amacıyla kurulan Sıhhat ve İctimai Muavenet
Vekaleti adı altında 1920'de kuruldu. 1945'te Anayasa terimlerinin
Türkçeleştirme sırasında, adı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı olarak
değiştirildi.
Sanayi ve Maadin Bankası
Cumhuriyetin, ilk yıllarında benimsenen liberal ekonomi politikası
doğrultusunda, 1925-1932 yılları arasında etkinlikte bulunan devlet
bankası olan Sanayi ve Maadin Bankası'nın kuruluşunu düzenleyen 633
sayılı yasaya göre bankanın görevleri; kendisine devredilen devlet
fabrikalarını, özel sektöre devredilinceye değin işletmek, özel
sektörle ortaklıklar kurmak, tek başına ya da ortaklıkları
aracılığıyla, maden ayrıcalığı almak ve bunları özel sektörle ortaklık
yoluyla işletme ki sanayi ve madencilik alanlarında etkinlikte bulunan
özel girişimcilere kredi açmak ve bankacılık işlemleri yapmaktı.
Sümerbank
Sümerbank, tüzel kişiliği ve özel kanununda belirtilen sınırlar içinde
muhtariyeti olan, sorumluluğu sermayesiyle sınırlı; sermayesinin tamamı
devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek
üzere, özel hukuka tabi şekilde Sanayi Bakanlığına bağlı, İktisadi
Devlet Teşekkülü olarak 1933 yılında kuruldu. O dönem verimlilik ve
karlılık ilkelerini göz önünde tutarak, imalat sanayii kurdu,
işletmecilik, sınai mamullerini pazarlama, bankacılık işleriyle meşgul
oldu.
Türk Dil Kurumu
Türkçe'nin incelenmesi, özleştirilmesi, geliştirilmesi için çalışan
kurum, ******'ün teşviki ve himayesiyle Semih Rıfat, Ruşen Eşref
(Ünaydın), Celal Sahir (Erozan), Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) tarafından
12 Temmuz 1932’de kuruldu.
26 Eylül 1932'de Dolmabahçe Sarayında toplanan Birinci Türk Dil
Kurultayı, kurumun çalışma programı olarak şu maddeleri tespit etti:
1.Türk dilinin başka dil aileleriyle karşılaştırılması, 2.Türk dilinin
tarihi ve karşılaştırmalı gramerlerinin yazılması, 3.Anadolu ve Rumeli
ağızlarından kelimelerin derlenmesi, Osmanlıca kelimelere Türkçe
karşılıklar bulunması, 4.Türkçe bir sözlük hazırlanması, 5.Kurumun
organı olarak bir derginin yayımlanması, 6.Türk dili üstüne yazılmış
yerli ve yabancı eserlerin toplanması ve gerekenlerin çevrilmesi,
7.Terimlerin Türkçeleştirilmesi.
Türk Tarih Kurumu
Türk tarihini bilimin en yeni verilerine dayanarak yeniden incelemek ve
Türkiye'nin dünya medeniyetine olan katkısını meydana çıkarmak
amacıyla, Nisan 1931'de ******'ün teşvikiyle Ankara'da Türk ocakları
Merkez heyetine bağlı olarak kuruldu.
Kurum tüzüğünün amaç maddesi şöyledir "Kurumun amacı Türk Tarihi ile
Türkiye Tarihi’ni ve bunlarla ilgili konuları inceleme ve elde edilen
sonuçları her türlü yolla yaymaktır".
Kurum belli başlı dünya bilim kurumlarına üyedir ve 220'den fazla
akademi, üniversite ve bilim kuruluşuyla kitap ve dergi değişimi yapar.
******, Türk Tarih Kurumu'nun daha çok bir akademi niteliği
taşımasını, üye sayısının sınırlı tutulmasını istemiştir. Kurum 16 üye
ile kuruldu. Daha sonra üye sayısı 41 ile sınırlandırıldı. Kurum
üyeleri Eskiçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ adları altında üç uzmanlık koluna
ayrılarak çalışmaktadır.
Türkiye Cumuriyeti Ziraat Bankası
Türkiye Cumuriyeti Ziraat Bankası'nın temelini 1863'te tarımsal
kredileri düzenleme girişimlerine başlayan Niş Valisi Midhat Paşa attı.
Midhat Paşa'nın Rusçuk kasabasının Pirot köyünde kurduğu bir tür tarım
kredi kooperatifi olan Memleket Sandığı uygulaması 1867'den sonra resmi
nitelik kazandı ve yaygınlaştı.1883'ten sonra aşar vergisine yapılan
%10 oranındaki "Menafi Hissesi" zammı sandıklara gelir olarak bağlandı.
Böylece Menafi Sandıkları adını alan kurum 1888'de merkezi İstanbul'da
bulunan,10 milyon Osmanlı lirası sermayeli Ziraat Bankası'na
dönüştürüldü.1914'te bankanın yapısında ve çalışma ilkelerinde yapılan
yeni düzenlemeler, 1916'da yasallaştı. Şube sayısı 1923'te hızla
artarak, 316'yı bulan banka Cumhuriyet dönemine aktarılan en köklü ve
yaygın mali kuruluş oldu. Cumhuriyet yönetimi 1924'te bir yasayla
bankayı bir devlet kurumu olmaktan çıkarıp 30 milyon lira sermayeli bir
anonim şirkete dönüştürdü; etkinliklerini tarım dışına da taşırarak her
türlü bankacılık işleminde bulunma yetkisi tanıdı.1926'da bankanın
adına Türkiye sözcüğünü eklendi. 1937'de çıkarılan Türkiye Cumhuriyeti
Ziraat Bankası kanunuyla kendi yasası dışında özel hukuk hükümlerine
bağlı, tüzel kişiliği olan bir devlet kuruluşuna dönüştü.
İşbankası
****** tarafından, 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. Kuruluşunun ilk
yıllarındaki iktisadi şartlara uygun olarak, daha çok kalkınma ve
yatırım, bankacılık yönü ağır bastı. Türkiye İş Bankası, kuruluş
gayesine de uygun olarak ülkenin iktisadi kalkınması ve
sanayileşmesinde önemli rol oynadı; bu amaçla çeşitli yatırımlar yaptı.
Ülkede tasarrufu teşvik amacıyla, ikramiye ve kumbara sistemini ilk
defa uygulayan; seyahat çeklerini ülkeye ilk getiren banka da Türkiye
İş Bankası oldu. Sigortacılık alanında öncülük yaptı ve Anadolu Türk
Sigorta şirketi ile Destek Reasüran Anonim şirketini kurdu.
Ziraat Okulları ve Yüksek Ziraat Enstitüsü
Zirai alanda çalışmak üzere, teknisyen seviyesinde eleman yetiştirmek
çeşitli bölgelerin zirai yapılarını ve özellikleri hakkında incelemeler
yapmak amacıyla, Tarım Bakanlığı Ziraat İşleri Genel Müdürlüğüne bağlı
olarak kurulmuş meslek okulları.
Konu: ATA'kurduğu kurumlar 
Çarş. Mart 04, 2009 11:39 am
